Ecologie & verspreiding
Rijsbes staat op zonnige tot licht beschaduwde, matig droge tot natte, voedselarme, zure zand- en veenbodems. Ze groeit op beschaduwde veendijken, in natte heidevelden met beginnende veenvorming, in lichte bossen, in ’s winters natte en ’s zomers vrij droge heiden, in duinvalleien en rond bosvenen. Nederland ligt ten westen van het gesloten Europese deel van het areaal en de vindplaatsen hier zijn als voorposten te beschouwen. De soort is zeer zeldzaam op de Waddeneilanden, Achterhoek en Twente. De plant vermeerdert zich groepsgewijs door middel van uitlopers. Bestuiving van de bloemen geschiedt voornamelijk door hommels en bijen. De blauwberijpte bessen bevatten ongekleurd sap en hebben weinig smaak. De plant heeft vroeger een rol gespeeld in magie en hekserij en werd gebruikt als aphrodisiacum en tegen diarree en blaasontsteking. Grote hoeveelheden bessen veroorzaken een roesachtige toestand. De schuldige is een schimmel die op de bessen parasiteert en dit zou wel eens de reden kunnen zijn van de veronderstelde giftigheid. .
Rijsbes staat op zonnige tot licht beschaduwde, matig droge tot natte, voedselarme, zure zand- en veenbodems. Ze groeit op beschaduwde veendijken, in natte heidevelden met beginnende veenvorming, in lichte bossen, in ’s winters natte en ’s zomers vrij droge heiden, in duinvalleien en rond bosvenen. Nederland ligt ten westen van het gesloten Europese deel van het areaal en de vindplaatsen hier zijn als voorposten te beschouwen. De soort is zeer zeldzaam op de Waddeneilanden, Achterhoek en Twente. De plant vermeerdert zich groepsgewijs door middel van uitlopers. Bestuiving van de bloemen geschiedt voornamelijk door hommels en bijen. De blauwberijpte bessen bevatten ongekleurd sap en hebben weinig smaak. De plant heeft vroeger een rol gespeeld in magie en hekserij en werd gebruikt als aphrodisiacum en tegen diarree en blaasontsteking. Grote hoeveelheden bessen veroorzaken een roesachtige toestand. De schuldige is een schimmel die op de bessen parasiteert en dit zou wel eens de reden kunnen zijn van de veronderstelde giftigheid. .
Herkenning (bron: wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra)
Bloeitijd - mei - juni
Hoogte - 0,30-1,20 m.
Geslachtsverdeling - tweeslachtig
Wortels -
Stengels/takken - De grijsbruine takken zijn rond. De jonge takken zijn maar weinig behaard.
Bladeren - De bladeren hebben een gave rand. Van boven zijn ze donkergroen en van onderen blauwgroen. Ze zijn elliptisch of omgekeerd eirond en stomp. De bladrand is iets omgerold.
Bloemen - Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De knikkende bloemen zijn 4- of 5-tallig en staan alleen of met enkele bij elkaar aan korte zijtakjes. Ze zijn wit tot roze, klokvormig, 4 tot 6 mm lang en hebben recht afstaande slippen. De kelk is gelobd. De helmknoppen hebben afstaande hoorntjes. De stijl steekt niet buiten de kroon uit.
Vruchten - De zwartblauwe bessen zijn 0,6 tot 1 cm groot. Ze bevatten kleurloos sap en smaken zoet. Het is onzeker of de bessen eetbaar zijn (zie hieronder bij wetenswaardigheden). De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).
Bodem - Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, voedselarme, zure grond (zand en veen).
Groeiplaats - Beschaduwde hoogveendijken, zeeduinen (duinvalleien), bossen (moerasbossen en lichte berkenbossen), bosranden, struwelen, randen van hoogveen en heide (natte heide en veenheide).
Bloeitijd - mei - juni
Hoogte - 0,30-1,20 m.
Geslachtsverdeling - tweeslachtig
Wortels -
Stengels/takken - De grijsbruine takken zijn rond. De jonge takken zijn maar weinig behaard.
Bladeren - De bladeren hebben een gave rand. Van boven zijn ze donkergroen en van onderen blauwgroen. Ze zijn elliptisch of omgekeerd eirond en stomp. De bladrand is iets omgerold.
Bloemen - Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De knikkende bloemen zijn 4- of 5-tallig en staan alleen of met enkele bij elkaar aan korte zijtakjes. Ze zijn wit tot roze, klokvormig, 4 tot 6 mm lang en hebben recht afstaande slippen. De kelk is gelobd. De helmknoppen hebben afstaande hoorntjes. De stijl steekt niet buiten de kroon uit.
Vruchten - De zwartblauwe bessen zijn 0,6 tot 1 cm groot. Ze bevatten kleurloos sap en smaken zoet. Het is onzeker of de bessen eetbaar zijn (zie hieronder bij wetenswaardigheden). De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).
Bodem - Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, voedselarme, zure grond (zand en veen).
Groeiplaats - Beschaduwde hoogveendijken, zeeduinen (duinvalleien), bossen (moerasbossen en lichte berkenbossen), bosranden, struwelen, randen van hoogveen en heide (natte heide en veenheide).
Familie: Ericaceae
Groep: tweezaadlobbigen (bloemplanten)
Status: Rode Lijst: Kwetsbaar
Zeldzaamheid: zeer zeldzame soort
Ecologische groep: natte heiden