Ecologie & verspreiding
Ecologie
Entosthodon fascicularis is een kortlevende winterannuel op kale lemige klei of lössleem. De kapsels zijn in het voorjaar rijp. In Z-Limburg is de soort gevonden op open plekjes in weilanden (Rieseberg, Bemelerberg), akkers (Rieseberg), een kleiwand bij Beek, en zowel vochtige als wat drogere lösswallen. Een deel van de recente vondsten werd gedaan op de warme, kale zuidoostzijde van mierenbulten in droge graslanden in het Mergelland. Daarnaast kan naar Entosthodon fascicularis worden uitgekeken op vers afgestoken kantjes en op langdurig braakliggende akkers. Als begeleidende soorten kwamen regelmatig voor: Acaulon muticum, Microbryum davallianum, Dicranella schreberiana, D. staphylina, Weisia controversa, Bryum rubens, B. radiculosum, Barbula convoluta, B. unguiculata, Didymodon vinealis, maar ook Oxyrrhynchium schleicheri en O. pumilum.
Buiten Z-Limburg is de soort vroeger gevonden op o.a. zandige bosgrond en een dijk (vermoedelijk grasland), met Barbula unguiculata, Bryum dichotomum en Funaria hygometrica. Alles wijst erop dat de soort een langlevende sporenvoorraad in de bodem kan opbouwen.
Verspreiding
Het voorkomen van Entosthodon fascicularis beperkt zich tegenwoordig vrijwel tot Zuid-Limburg. De vondsten in het westen van het land (Amsterdam, Leiden en Noord-Beveland) dateren al uit de 19de eeuw. In Zuid-Limburg is de soort vroeger een aantal malen verzameld, o.a. bij Beek, Elsloo, Schinnen, en Gulpen, maar na een rijke vondst op de Rieseberg (1951) en een vondst bij Schinnen in 1971 volgen na 1980 nog slechts drie vondsten (Bemelerberg en twee uurhokken op de Pietersberg) en een waarneming op de Strooberg waarvan helaas geen materiaal bewaard gebleven is. Een recente vondst in 2008 op open stukjes kleiige bodem in een weiland in een natuurontwikkelingsgebied te Haren bij Oss doet echter vermoeden, dat er misschien ook op andere plaatsen nog iets van een sporenvoorraad in de bodem aanwezig is.
De soort is ook zeldzaam in België, Duitsland, Denemarken en Zuid-Zweden, maar is veel minder zeldzaam in de zuidelijke helft van Groot-Brittannië, opvallenderwijs vooral op niet-kalkhoudende grond. In Frankrijk zou de soort zelfs algemeen zijn.
Summary
In the 19th century, the winter annual Entosthodon fascicularis was found occasionally in the western and southern parts of the Netherlands on open clay, loam or loss in meadows and arable fields. In recent years it has been found only three times in the southernmost province of S-Limburg and once further north in N-Brabant, in a nature reclamation area.
Ecologie
Entosthodon fascicularis is een kortlevende winterannuel op kale lemige klei of lössleem. De kapsels zijn in het voorjaar rijp. In Z-Limburg is de soort gevonden op open plekjes in weilanden (Rieseberg, Bemelerberg), akkers (Rieseberg), een kleiwand bij Beek, en zowel vochtige als wat drogere lösswallen. Een deel van de recente vondsten werd gedaan op de warme, kale zuidoostzijde van mierenbulten in droge graslanden in het Mergelland. Daarnaast kan naar Entosthodon fascicularis worden uitgekeken op vers afgestoken kantjes en op langdurig braakliggende akkers. Als begeleidende soorten kwamen regelmatig voor: Acaulon muticum, Microbryum davallianum, Dicranella schreberiana, D. staphylina, Weisia controversa, Bryum rubens, B. radiculosum, Barbula convoluta, B. unguiculata, Didymodon vinealis, maar ook Oxyrrhynchium schleicheri en O. pumilum.
Buiten Z-Limburg is de soort vroeger gevonden op o.a. zandige bosgrond en een dijk (vermoedelijk grasland), met Barbula unguiculata, Bryum dichotomum en Funaria hygometrica. Alles wijst erop dat de soort een langlevende sporenvoorraad in de bodem kan opbouwen.
Verspreiding
Het voorkomen van Entosthodon fascicularis beperkt zich tegenwoordig vrijwel tot Zuid-Limburg. De vondsten in het westen van het land (Amsterdam, Leiden en Noord-Beveland) dateren al uit de 19de eeuw. In Zuid-Limburg is de soort vroeger een aantal malen verzameld, o.a. bij Beek, Elsloo, Schinnen, en Gulpen, maar na een rijke vondst op de Rieseberg (1951) en een vondst bij Schinnen in 1971 volgen na 1980 nog slechts drie vondsten (Bemelerberg en twee uurhokken op de Pietersberg) en een waarneming op de Strooberg waarvan helaas geen materiaal bewaard gebleven is. Een recente vondst in 2008 op open stukjes kleiige bodem in een weiland in een natuurontwikkelingsgebied te Haren bij Oss doet echter vermoeden, dat er misschien ook op andere plaatsen nog iets van een sporenvoorraad in de bodem aanwezig is.
De soort is ook zeldzaam in België, Duitsland, Denemarken en Zuid-Zweden, maar is veel minder zeldzaam in de zuidelijke helft van Groot-Brittannië, opvallenderwijs vooral op niet-kalkhoudende grond. In Frankrijk zou de soort zelfs algemeen zijn.
Summary
In the 19th century, the winter annual Entosthodon fascicularis was found occasionally in the western and southern parts of the Netherlands on open clay, loam or loss in meadows and arable fields. In recent years it has been found only three times in the southernmost province of S-Limburg and once further north in N-Brabant, in a nature reclamation area.
Familie: Funariaceae
Groep: Bladmossen
Status: Rode Lijst: Ernstig bedreigd
Zeldzaamheid: zeer zeldzame soort
Biotoopvoorkeur: Kale cultuurgrond
Substraatvoorkeur: lemig of fijn zand