Ecologie & verspreiding Beenbreek is een soort van voedselarme, natte en vochtige delen in heide- en veenstreken. Opvallend zijn de gele trosvormige bloeiwijzen. Minstens zo opvallend zijn de helder-oranje vruchten die daarna verschijnen. In het lagere deel van Nederland komt Beenbreek nauwelijks voor. In vergelijking met de periode voor 1980 is het aantal atlasblokken gehalveerd van 325 naar 148. Ondanks deze afname is Beenbreek in het oostelijk deel van het land op geschikte plaatsen soms nog massaal aanwezig (Drenthe, Twente, Veluwe, Noord Brabant); op andere plaatsen is hij hard achteruitgegaan of zelfs geheel verdwenen. Op sommige plaatsen weet de soort zich jarenlang in vegetatieve toestand te handhaven. Op een droger deel van de Tongerense Heide (Veluwe) staan al tientallen jaren enkele planten in niet bloeiende toestand. Let op oude groeiplaatsen dus ook eens op niet bloeiende planten! CC-BY-SA 3.0 Egbert de Boer, 2014

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op natte, voedselarme, matig zure grond (veen en sterk humeus tot venig zand en leem). Plekken met een weinig schommelende waterstand. Beenbreek verdraagt geen langdurige overstroming.

Groeiplaats
Moerassen (moerassige plaatsen in heide- en veengebieden, hoogveen), struwelen (gagelstruweel), waterkanten (langs greppels in natte heide, langs vennen en aan de rand van verlandende vennen).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam. Het meest nog in Noord- en West-Drenthe en Zuidoost-Fryslân. Ook in Twente, aan de westrand van de Veluwe en in de zuidelijke helft van Noord-Brabant.

Vlaanderen
Zeldzaam in de Kempen.

Wallonië
Vrij zeldzaam in de Hoge Ardennen.

Wereld
West-Europa, vanaf Noord-Portugal tot Noord-Noorwegen. Oostelijk tot in Midden-Frankrijk, Noordwest-Duitsland en Zuid-Zweden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	natte heiden
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	hemicryptofyt
Bloeitijd:	juni - augustus

Literatuur
Hermans, J.T. (2022) Beenbreek (Narthecium ossifragum) in de Meinweg. Natuurhistorisch Maandblad 111: 121-131

Huitema, D. (2003) Beenbreek in Fryslân Verleden en heden van een sieraad op de heide. Twirre 14: 90-92 

Kops, J. (1814) Anthericum ossifragum - Moeras Antericum Flora Batava 3: 222-222 

Mennema, J. (1977) Korte mededelingen: meer vondsten van Narthecium ossifragum L. Huds. in de duinen? Gorteria 8: 157-157

Mennema, J. (1976) Narthecium ossifragum (L.) Huds. in de duinen gevonden? Gorteria 8: 78-78

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 2: 220

Flora Batava 03: plaat

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 98

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 118

Nederlandse Oecologische Flora 4: 273

Wilde Planten 3: 158

Wilde-Planten.nl: pagina

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels Vaak in groepen groeiend. De stengels zijn meestal aan de voet opstijgend. Bladeren Aan de voet van de stengel groeit een zijdelings afgeplatte rozet van afwisselend in twee rijen staande, vlezige en dicht opeenzittende bladen. Deze vaak enigszins oranje aangelopen rozetbladen zijn zwaardvormig (lijnvormig) en staan met de stengel in één vlak. Ze zijn vaak min of meer sikkelvormig gekromd en hebben een spitse top. Er zijn vaak veel niet-bloeiende rozetten. De schedevormige tot schubvormige stengelbladen zijn veel kleiner en lijken op schutbladen. De schutbladen zijn lancetvormig. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloeiwijze is een 6-7 cm lange, vrij dichte, aarvormige en veelbloemige tros met stervormige bloemen. De bloemsteeltjes staan in de oksels van schutbladen en halverwege groeit een steelblaadje. De vrije, lijnlancetvormige, 6-8 mm lange bloemdekbladen zijn heldergeel met van buiten een brede, groene middenstreep, na de bloei vallen ze niet af. De meeldraden hebben wollig behaarde helmdraden en de helmknoppen zijn oranjerood. De stempel is drielobbig. Vruchten Een doosvrucht. De helder oranje, tot 12 mm lange, sigaarvormige (smalle, elliptische) doosvruchten vertonen zes lengtegroeven en bevatten enige tientallen spoelvormige, aan de top en de voet draadvormige (de uiteinden met borstels), ruim 0,5 cm lange zaden. De zaden worden door de wind uit de doosvruchten geschud. De zaden zijn kortlevend (korter dan één jaar). Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,10-0,30 m.
Bloemkleur:	geel
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100). De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer. Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen. In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023

download in hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Fenologie vruchtdragend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.

De bloeiperiode is dit jaar 3 dagen eerder dan het langjarig gemiddelde.