EcologieBodemZonnige, open (pioniervegetaties) tot grazige plaatsen op vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot basische (kalkrijke) grond. Zoutmijdend (zand, zavel, leem, lichte klei, löss en mergel (vermengd met grind).
GroeiplaatsBossen (langs zonnige bospaden), bosranden, struwelen, kapvlakten (op löss), opgespoten grond, afgravingen (leemgroeven, kleigroeven), langs spoorwegen (spoorwegterreinen en spoordijken), industrieterreinen, zeeduinen (kort afgegraasd weiland in duinvalleien), grasland (laagblijvend hooiland en langs afgestoken greppelkanten), bermen, kalkhellingen en soms aan waterkanten (slootkanten).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandPlaatselijk vrij algemeen in de Zeeuwse en Hollandse duinen, vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, Noord-Brabant, in het oosten van het land en rond Amsterdam en zeldzaam in Flevoland. Elders zeer zeldzaam.
VlaanderenAlgemeen in de duinen. Elders minder algemeen.
WalloniëVrij algemeen in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Elders zeldzamer.
WereldEuropa, noordelijk tot in het Oostzeegebied. Ook in Noordwest-Afrika en hier en daar in Zuidwest-Azië, Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL LiteratuurHoste, I., F. Verloove, C. Nagels, L. Andriessen & J. Lambinon (2009) De adventievenflora van in België ingevoerde mediterrane containerplanten.
Dumortiera 97: 1-16
Kops, J. (1822) Chironia centaurium - Gentiaan Chironie
Flora Batava 4: 276-276
Kops, J. & H.C. van Hall (1836) Erythraea (Chironia) Centaurium - Gewoon Duizendguldenkruid
Flora Batava 7: 501-501
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 2:
107Flora Batava 07:
plaatHeukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
478Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
573Nederlandse Oecologische Flora 3:
88Wilde Planten 3:
233Wilde-Planten.nl:
pagina Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels Eén of meer rechtopstaande bloeistengels, die bovenaan zijn vertakt.
Bladeren De bladeren vormen eerst een wortelrozet. Ze zijn elliptisch tot omgekeerd eirond, meestal stomp, hebben drie tot zeven nerven en zijn meer dan 5 mm breed. De stengelbladen zijn eirond tot spatelvormig met drie tot vijf nerven.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De roze bloemen vormen samen een losse schermachtige bloeiwijze. Ze zijn 0,9-1½ mm, zelden gesteeld en vijfspletig. Ze hebben een 0,9-1½ cm lange buis en eironde, stompe, 5-8 mm lange slippen. De kroonbuis is bij het opengaan van de bloemen langer dan de kelk. De zoom is bijna vlak.
Vruchten Een doosvrucht. De zaden zijn langlevend (langer dan vijf jaar). Tweezaadlobbig (kiemend met twee kiemblaadjes).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreidingstrend
Gemiddelde trend van het aantal kilometerhokken waarin de soort voorkomt, weergegeven als indexcijfer (1975-1978 = 100).
De trend is gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en geeft de relatieve verandering in het aantal bezette kilometerhokken weer.
Voor de berekening worden de data per periode van vier jaar samengenomen.
In de grafiek correspondeert ieder punt met het laatste jaar van zo'n periode.
© NEM(CBS & FLORON) 2023
download in hoge resolutieFenologie bloeiend
Fenologie vruchtdragend
Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.
De bloeiperiode is dit jaar 7 dagen later dan het langjarig gemiddelde.