< Meer determinatiehulpen

laatst gewijzigd op 18-01-2021

Havikskruiden (Hieracium) secties

Stef van Walsum


Inleiding

In Nederland zijn ongeveer 100 (micro) soorten Havikskruiden vastgesteld. In de 24e editie van de Heukels Flora (2020) zijn deze taxa onderverdeeld in secties. Om de determinatie van de verschillende secties gemakkelijker te maken zijn de onderscheidende kenmerken hieronder in een overzichtelijke tabel & een sleutel weergegeven. 

Vergelijking

 

Schermhavikskruid

Hieracium sectie Hieracioides

Boshavikskruid

Hieracium sectie Sabauda

Stengelomvattend havikskruid

Hieracium sectie Amplexicaulia

Muurhavikskruid

Hieracium sectie Hieracium

Dicht havikskruid

Hieracium sectie Vulgata

Stijf havikskruid

Hieracium sectie Tridentata
Bloeitijd Juli-herfst Aug-okt Jun-jul Mei-jun Jun-jul Juli-herfst

Rozetbladen tijdens bloei

Verwelkt

Verwelkt

Aanwezig

In een breed gevleugelde steel aflopend, sterk beklierd

Aanwezig

Tanden naar achteren gericht (zie foto stap 5 in de sleutel)

Aanwezig

Tanden zijwaarts of naar voren gericht (zie foto stap 5)

Verwelkt, soms aanwezig 

Stengelbladen

Talrijk

Smal met naar beneden omgerolde bladranden, daardoor op het oog ongetand 

Talrijk

Zeer dicht opeenstaand, met brede voet zittend

3-6

Met hartvormige voet stengelomvattend, sterk beklierd

0-1 (-2)

1-4 (-12)

5-35

Minder talrijk als Boshavikskruid. Vrij smal, met wigvormige voet zittend

Omwindselbladen

Lichtgroen, deels teruggeslagen

Zeer donkergroen, stomp

Lichtgroen 

Vrij donkergroen

Vrij donkergroen

Lichtgroen tot donkergroen, spits 

Omwindselbeharing

Kaal tot spaarzame, gewone beharing

Spaarzame, gewone haren. Geen klierharen

Dichte, lichte beharing & veel klierharen

Dichte, donkere beharing & veel klierharen

Dichte, donkere beharing & weinig klierharen

Lichtkleurige, gewone haren. Weinig tot geen klierharen

Bloembodem

(zie foto's stap 3 in de sleutel)

-

Putjes op de bloembodem met haarachtig verlengde tanden 

 -

 -

 -

Putjes op de bloembodem zonder haarachtig verlengde tanden
    

 

Determinatiesleutel

1
Rozetbladen tijdens de bloei verwelkt
2
 
-
Rozetbladen tijdens de bloei aanwezig
4
 
 
2 (1)
Omwindselbladen aanliggend. Stengelbladen niet omgerold, duidelijk getand
3
 
-
Omwindselbladen aan de top omgebogen. Stengelbladen aan de rand duidelijk omgerold, daardoor op het oog nauwelijks getand
Hieracium sect. Hieracioides
 
 
3 (2)
Putjes van de bloemhoofdjesbodem zonder haarachtig verlengde tanden. Stengelbladen minder talrijk en meer verspreid
Hieracium sect. Tridentata
 
-
Putjes van de bloemhoofdjesbodem met haarachtig verlengde tanden. Stengelbladen talrijk, meestal zeer dicht opeenstaand
Hieracium sect. Sabauda
 
 
4 (1)
Stengelbladen (indien aanwezig) niet stengelomvattend, onbeklierd of alleen aan de rand met klieren
5
 
-
Stengelbladen stengelomvattend, sterk beklierd
Hieracium sect. Amplexicaulia
 
 
5 (4)
Rozetbladen met zijwaarts of naar voren gerichte tanden, stengelbladen (1-) 2-talrijk
6
 
-
De onderste tanden van de rozetbladen naar achteren gericht, stengelbladen 0-1 (-2)
Hieracium sect. Hieracium
 
 
6 (5)
Stengelbladen 1-4- (-12), waarvan de onderste duidelijk gesteeld. Omwindsels sterk beklierd en behaard
Hieracium sect. Vulgata
 
-
Stengelbladen meestal 5-35, vrijwel altijd met een wigvormige voet en zittend. Omwindsels spaarzaam beklierd en behaard of kaal
Hieracium sect. Tridentata
 
 

Literatuur

(Anoniem) (1998) Stengelomvattend havikskruid (Hieracium amplexicaule) weer ten noorden van de grote rivieren. Gorteria 24: 92-92. 
 
Bielen, J.W. (2006) Kleinschalig natuurbeheer door vrijwilligers. FLORON-nieuws 4: 4-4.
 
Cortenraad, J. (1982) Een derde uurhok van het Maastrichts Havikskruid. Natuurhistorisch Maandblad 71: 127-127.
 
de Vries, G. (2014) Floristische verrasingen in ophoogmateriaal. Floron Nieuwsbrief Groningen 21: 21-26.
 
Denters, T.;Haveman, R. (2008) Kijk uit naar Vroeg havikskruid (Hieracium glaucinum Jord. subsp. similatum (Jord.) O.Bolòs & Vigo). Gorteria 33: 85-88. 
 
Gottschlich, G. (2020) Synopse der für Deutschland nachgewiesenen Arten und Unterarten der Gattung Hieracium s. l. (Hieracium s. str. und Pilosella), aufgeschlüsselt nach Vorkommen in den einzelnen Bundesländern. Forum Geobotanicum 9: 1-59. 
 
Gottschlich, G.;Licht, W. (2003) Sippenspektrum und Ökologie der Hieracien am Gargano (Italien; Apulien; Prov. Foggia). Floristische Rundbriefe 37: 41-47.
 
Hartsen, F.A. (1868) Hieracium amplexicaule - Stengelomvattend Havikskruid Flora Batava 13: 1011-1011. 
 
Hartsen, F.A. (1868) Hieracium rigidum - Stijf Havikskruid Flora Batava 13: 1025-1025. 
 
Haveman, R. (2012) Een nieuwe sleutel tot de secties van Hieracium L. subgenus Hieracium. Gorteria 35: 206-213. 
 
Haveman, R. (2010) Enkele opmerkelijke vondsten van Hieracium sabaudum L. s.str. op de Veluwe. Gorteria 34: 137-143. 
 
Haveman, R. (2013) Three hawkweeds (Hieracium, Asteraceae) from the Netherlands typified and raised to species rank. Nordic Journal of Botany 30: 1-8.
 
Haveman, R.;de Ronde, I. (2013) Vondsten van Hieracium nemorivagorum Jord. ex Boreau (Hieracium sectie Saubada (Fr.) Arv.-Touv.) in het Drentse district. Gorteria 36: 32-41. 
 
Heinrichs, J. (1998) Bemerkenswerte Hieracien-Vorkommen im Bereich des Autobahnkreuzes Bonn / Siegburg (Nordrhein-Westfalen). Floristische Rundbriefe 32: 13-18.
 
Kops, J. (1807) Hieracium murorum - Muur Haviks-Kruid Flora Batava 2: 128-128.
 
Kops, J. (1814) Hieracium umbellatum - Kroonbloemig Haviks-Kruid Flora Batava 3: 179-179. 
 
Liebheit, K. (1981) Typische Habichtskräuter der Hieracium murorum- und glaucinum-Gruppe Südwestdeutschlands, Schluss. Göttinger Floristische Rundbriefe 15: 65-70.
 
Segal, S. (1962) De floristiek van oude muren. Gorteria 1962: 71-74. 
 
Shaw, M.M. (2020) Hawkweeds of South-East England. BSBI Handbook 20: 1-250.
 
van der Ploeg, D.T.E.;Jansen, M.T. (1958) Korte mededelingen. Correspondentieblad 8: 93-95. 
 
van Eeden, F.W. (1884) Hieracium vulgatum - Bosch Havikskruid Flora Batava 16: 1231-1231. 
 
Verloove, F.;Tison, J.M. (2019) On the genuine identity of Hieracium amplexicaule (Asteraceae) in Belgium and neighboring territories. Dumortiera 115: 50-54. 
 
Zahn, K.H. (1930) Hieracium 2.
 
Zahn, K.H. (1936) Hieracium 3. Synopsis der Mitteleuropäischen Flora, zwölfter Band, dritte Abteilung, Dicotyledones (Compositae, Hieracium) : 1-708.