Ecologie & verspreiding Aapjesorchis prefereert zonnige tot iets beschaduwde , droge tot matig vochtige, voedselarme, kalkrijke bodems. Ze groeit in de duinen, kalkgraslanden, open bosranden en struwelen. Noordelijk reikt het deelareaal van het licht verbrokkelde Europese verspreidingsgebied tot in Nederland. De plant is zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en in de Hollandse duinen. De 1e vondst van deze soort dateert uit 1905 uit de duinen bij Scheveningen en is indertijd verzameld voor een herbarium. Het heeft lang geduurd voordat er weer een melding van de Aapjesorchis werd gedaan en wel uit Zuid-Limburg, waar ze sinds die tijd op meerdere plekken is aangetroffen. De wortelrozetten worden al in de winter aangelegd en zijn vorstgevoelig wat de soort kwetsbaar maakt in onze regionen. Bestuiving geschiedt door korttongige bijen en vliegen. Aapjesorchis is onmiskenbaar, niet alleen door de bouw van de bloem maar ook door het feit dat de bolvormige bloeiwijze van boven naar beneden bloeit i.t.t. tot al onze andere soorten. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014

Ecologie

Bodem
Zonnige of soms licht beschuwde plaatsen op droge tot matig vochtige, stikstofarme en matig voedselarme, kalkrijke, maar soms kalkarme grond (löss, leem, mergel en duinzand).

Groeiplaats
Grasland (onbemest kalkgrasland, grazige kalkhellingen en beek- en rivierbegeleidend hooiland), lichte bossen (lichte bossen), bosranden, struwelen (open plaatsen en struweelranden) en zeeduinen. Vooral in berg- en heuvelgebieden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en in de Hollandse duinen. Lang geleden ook in de duinen bij Scheveningen.

Vlaanderen
Zeer waarschijnlijk verdwenen. Vroeger in de Voerstreek.

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasgebied en in La Calestienne.

Wereld
Zuidwest- en West-Europa, het Middellandse-Zeegebied en Zuidwest-Azië. Noordelijk tot in Nederland en Zuidoost-Engeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkgraslanden
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	geofyt
Bloeitijd:	mei - juni

Literatuur
Arditti,J. & A. Ghani (2000) Tansley Review No. 110. Numerical and physical properties of orchid seeds and their biological implications. New Phytologist 145: 367-421 

Claessens, J. (2021) Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key] 

Claessens, J. & M. Claessens (2021) Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. Eigen uitgave [Determinatiesleutel, e-Book]

Claessens, J. & J. Kleynen (1997) Orchis simia Lamk. gevonden in de Voerstreek (België, prov. Limburg). Dumortiera 67: 21-23

Mennema, J. (1974) De Wever, een botanicus op eenzame hoogte. Natuurhistorisch Maandblad 63: 56-64

van de Munckhof, P. (1974) De Castenrayse vennen. Natuurhistorisch Maandblad 63: 6-9

van Urk, R.M. (1956) Korte mededelingen. Correspondentieblad 1: 11-11 

Vuyck, L. (1911) Orchis simia - Apen-Orchis Flora Batava 23: 1772-1772 

Willems, J.H. & A.M.M. van Haperen (1974) Een recente vondst van Orchis simia Lamk. in Zuid-Limburg. Gorteria 7: 6-13 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 1: 157

Flora Batava 23: plaat 1772

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 114

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 149

Nederlandse Oecologische Flora 5: 376

Orchideeën (Kreutz, 1987): 216

Wilde-Planten.nl: pagina

Afbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas)

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels Een rechte of iets bochtige, enigszins kantige stengel, die door de bovenste bladeren wordt omsloten. Bladeren De drie tot vijf grondstandige bladen zijn langwerpig-lancetvormig of eirond, vrij vlak, glanzend en niet gevlekt. De onderste bladeren staan schuin omhoog. Onderaan groeien enkele kleine, schedevormige bladen. Bloemen Tweeslachtig (een plant met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). Een dichte, bolvormige aar. De bovenste bloemen komen eerder in bloei dan de onderste. De drielobbige, 1,4-1,6 cm lange bloemen zijn vuilwit of rozeachtig met vrij vage, paarse vlekjes. De middenlob is tweespletig met een tandje in de uitgerande top. De zijslippen en de twee lobben van de middenslip van de lip zijn paarsrood, bijna draadvormig en omgekruld. De omlaag gerichte spoor is rolrond. De andere bloemdekbladen staan omhoog en lijken samen iets op een muts. Vruchten Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,30-0,40 m.
Bloemkleur:	rood met paars
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.