Ecologie & verspreiding
De Vliegenorchis overwintert met een bladrozet dat na een zomerse rustperiode vlak voor de winter gevormd wordt. Daardoor is de plant gevoelig voor het vroeg afbranden van de vegetatie en vorstschade. Toch dringt de soort buiten Nederland door tot boven de poolcirkel. Het is een zoomplant op de grens tussen gras en bos. Begin 1900 hoorde het bij de algemenere soorten in Zuid-Limburg, maar is nu zeldzaam door het verdwijnen van de hakhoutcultuur. De Vliegenorchis is net als de Bijenorchis een Spiegelorchis: een geslacht dat bloemen maakt die een sterke gelijkenis vertonen met insecten (mimicry). De Vliegenorchis trekt met bloemvorm en met geur (feromonen) de mannetjes aan van een graafwesp. Dit lukt alleen in de periode dat de echte vrouwtjes nog niet zijn verschenen. Na een paar weken tonen de mannetjes geen belangstelling meer voor de bloemen, wat een relatief groot risico oplevert dat de bestuiving niet lukt.
CC-BY-SA 3.0 FLORON, 2014
|
EcologieBodemLicht beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselarme, kalkrijke, humeuze, vaak stenige grond (zand, mergel en laagveen).
GroeiplaatsBossen (open plekken in loofbossen, met name beukenbos, naaldbossen en langs bospaadjes), bosranden, struwelen, hakhout (kalkrijke zomen), zeeduinen (aan de binnenduinrand in bossen), waterkanten (slootkanten) en grasland (grazige hellingen nabij open bossen en kalkgrasland in de buurt van bomen of struiken).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLVerspreidingNederlandZeer zeldzaam in Zuid-Limburg. In de 19e eeuw ook aan de binnenduinrand van Noord-Walcheren.
VlaanderenZeer zeldzaam in de Voerstreek. Sterk afgenomen.
WalloniëZeldzaam in de Kalkstreek, de oostelijke Leemstreek en Lotharingen.
WereldIn Midden- en Noordwest-Europa, van Noord- en Oost-Spanje en Midden-Italië tot in Scandinavië en Noord-Rusland. In Noorwegen tot voorbij de poolcirkel.
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NLLiteratuurClaessens, J. (2021)
Sleutel voor de uitgebloeide orchideeën van Nederland en België. [multi-entry key]
Hilgers, J. (1967) De achteruitgang van de Orchidaceae in Limburg 1.
Natuurhistorisch Maandblad 56: 138-141
Kreutz, C.A.J. (1981) De Orchideeën in Zuid-Limburg; resultaten van een totale inventarisatie in 1980.
Natuurhistorisch Maandblad 70: 105-108
van Eeden, F.W. (1885) Ophyris muscifera - Vliegen-Standelkruid
Flora Batava 17: 1323-1323
Pagina's in standaardwerkenAtlas van de Nederlandse Flora 1:
154Flora Batava 17:
plaat 1323Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.:
116Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.:
148Nederlandse Oecologische Flora 5:
379Orchideeën (Kreutz, 1987):
184Wilde Planten 3:
313Wilde-Planten.nl:
paginaAfbeelding in de Zadenatlas (Digital Plant Atlas) Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra Stengels Een rechtopstaande bloeistengel.
Bladeren De glanzend groene bladeren zijn smal langwerpig. Ze omhullen de steel schedeachtig.
Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De 2 tot 20 bloemen groeien in een smalle aar. De buitenste bloemdekbladen zijn langwerpig eirond en groenachtig. De bruine lip is vrij vlak, 0,9 tot 1 cm lang en veel groter dan de andere bloemdekbladen. De lip heeft 3 lobben. De middenlob is 2-spletig en de lobben aan de zijkanten staan uit. Bij de voet van de middenlob zie je een grijsblauwe vlek. De binnenste bruine tot roodachtige bloemdekbladen zijn lijnvormig en fluweelachtig.
Vruchten Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).
Bron:
Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra -
CC BY-NC-SA 3.0 NL
Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar.
Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode,
dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de
periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF
download hoge resolutieFenologie bloeiend
Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.