Ecologie & verspreiding Wit bosvogeltje staat licht beschaduwde, vochtige, voedselarme, kalkrijke stikstofarme tot matig stikstofrijke, bodems, zowel mergel, duin- en lemig zand, zavel en lichte klei. Ze groeit in kalkrijke loofbossen, naaldbossen, helling- en bronbossen, in bosranden en struwelen, op kalkhellingen en duinvalleien. Het gesloten areaal op vasteland van Europa sluit in het noordwesten nog net aan bij België en Nederland. Het voorkomen van dit bosvogeltje is praktisch beperkt tot Zuid-Limburg. Ze is altijd al zeldzaam geweest in deze regio en door het stoppen van het traditionele hakhoutbeheer nog veel zeldzamer geworden. In 1954 dacht men dat de soort was uitgestorven. Mede door hernieuwd selectief kappen is de soort weer opgedoken op oude vindplaatsen. Sinds de jaren 80 ook veelal onbestendig elders in het land aangetroffen maar dan in heel afwijkende milieu’s. Zowel Bleek als Wit bosvogeltje worden vooral door solitaire bijen bestoven. Voor onderscheid tussen beide soorten wordt verwezen naar de tekst bij Bleek bosvogeltje. CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014

Ecologie

Bodem
Licht beschaduwde, warme plaatsen op vochtige, voedselarme, kalkrijke grond (mergel, duinzand, lemig zand, lichte klei en zavel).

Groeiplaats
Bossen (kalkrijke loofbossen, naaldbossen, hellingbossen en bronbossen), bosranden, struwelen, kalkhellingen, grasland (kalkgrasland nabij struweel) en zeeduinen (duinvalleien).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in het westen van Noord-Brabant, in de duinen bij Petten en in Zuid-Limburg. Vroeger ook bij Havelte.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Vroeger ook in de Voerstreek.

Wallonië
Zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Maasgebied en in Lotharingen (de zuidelijke Ardennen).

Wereld
Gematigde streken in Midden- en West-Azië, Noord-Afrika en Zuid-, Midden- en West-Europa. Noordelijk tot in Schotland, West-Noorwegen en het Oostzeegebied.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Ecologiebron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Biotoopvoorkeur:	kalkrijke bossen
Levensduur:	overblijvend
Levensvorm:	geofyt
Bloeitijd:	mei - juni

Literatuur
Blom, L.H. (1985) Een vondst van Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch in de duinen van Noord-Holland (Korte meded.). Gorteria 12: 300-300 

Bolman, J. (1974) Heimanstuin te 's Gravenhage. Natura 71: 170-171

Claessens, J., J. Kleynen & J. Hermans (2020) Bosvogeltjes in Zuid-Limburg: een inventarisatie. Natuurhistorisch Maandblad 109: 65-72

Hilgers, J. (1970) De achteruitgang van de Orchidaceae in Limburg 4. Natuurhistorisch Maandblad 59: 82-84

Vrieling, H. (2009) Wit bosvogeltje (Cephalanthera longifolia). Nieuwsbrief Werkgroep Florakartering Drenthe 45: 6-7 

Vuyck, L. (1906) Cephalanthera ensifolia - Zwaard Boschlelie Flora Batava 22: 1742-1742 

Pagina's in standaardwerken

Atlas van de Nederlandse Flora 1: 81

Flora Batava 22: plaat 1742

Heukels' Flora van Nederland, 23e ed.: 107

Heukels' Flora van Nederland, 24e ed.: 152

Nederlandse Oecologische Flora 5: 350

Orchideeën (Kreutz, 1987): 44

Wilde-Planten.nl: pagina

Beschrijvingbron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra

Stengels De kale stengels zijn bovenaan zwak geribd en hebben 2 tot 4 witachtige scheden met vaak een groenige top aan de voet. Bladeren De langwerpige bladeren zijn toegespitst, gevouwen en worden tot 10 cm lang. Ze staan in 2 rijen. De bovenste bladeren zijn lijnvormig en donkergroen. De onderste schutbladen zijn meestal bladachtig. De hogere zijn veel korter dan het vruchtbeginsel. Bloemen Tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De bloeiwijze bevat 10 tot 20 bloemen. De afstaande bloemen zijn wit en klokvormig. De buitenste bloemdekbladen zijn spits en 1 tot 1,6 cm lang. De binnenste bloembladen zijn vrij stomp. De lip is ongeveer half zo lang als de buitenste bloemdekbladen. De top van de lip is stomp en meer breed dan lang. De bloemen zijn minstens 10 keer zo lang als breed. Vruchten Een doosvrucht. Eenzaadlobbig (kiemend met één kiemblaadje).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Kenmerkenbron: Botanisch Basisregister (met aanvullingen)
Hoogte:	0,15-0,45 m.
Bloemkleur:	wit
Type vrucht:	doosvrucht
Kleur van de vrucht:	Onopvallend
Geslachtsverdeling:	tweeslachtig

Atlasblokken met waarnemingen
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode. Bron: gevalideerde waarnemingen uit de NDFF.
© FLORON & NDFF

download hoge resolutie

Fenologie bloeiend


Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen uit de NDFF voor de periode 2000-2021.